زندگی آسیه:
آسیه دختر مزاحم بن عبید بن ریان بن ولید از فرزندان ونسل پیامبران واز قوم بنی اسرائیل است ،ودرسال 3828فرعون مصر به نام « رامسیس » اورا به زنی گرفت، ودختری به نام «انیسا» به دنیا آورد و چون این دختر،علیل و بیمار غیر قابل علاج بود،با مالیدن آب دهان موسی درهمان دوران کودکی به وی ، او را بهبود بخشیدند.
آسیه هم زمان با جادوگران فرعون که دریک صحنه سیاسی واجتماعی صورت گرفت با دیدن معجزات حضرت موسی ایمان آورد،و پس از تحمل شکنجه های سنگین به شهادت رسید.1
شخصیت آسیه:
اگر کسی شخصیت سیاسی ودنیوی واجتماعی آسیه را در ذهن خویش تصور نماید ، وبداند که او همسر کسی بود که ادعای خدایی داشت و تمام زرق وبرقهای مصر پهناور ومردم آن سامان در اختیار او بودمتوجه می گردد که وی چگونه خود را در برابر آن همه عوامل مادی نباخت و با این وضع ، وی از نظر ایمانی کسی شد که خانه اوپناه مستمندان و مؤمنین بود! و با اخلاص تمام درنهان به بندگی خدا می پرداخت ، و اززنان ممتاز جهان به شمار می آمد.
آسیه زنی است که در صحنه های خاص مورد عنایت خداوند قرار گرفته واو را مادر مؤمنین لقب داده ، و رسول گرامی اسلام وی را در ردیف فاطمه وخدیجه ومریم بهترین زنان اهل بهشت خوانده است.2
همسر فرعون بدون اینکه تحت هدایت پیامبری از پیامبران الهی قرار گیرد،باهدایت فطری خویش نهایت خلوص را به نمایش می گذارد وشخصیتی از برای خویش ترسیم می کند که او را به صورت الگوواسوه مؤمنان درمی آورد.
خداوند برای تمامی کسانی که ایمان آورده اند ، بدون دخالت جنسیت آنان ،همسر فرعون را مثال می آورد تا نشان دهد که رستگاری تنها منوط به ایمان خالص به خدا ورسول و حسن اطاعت از پروردگار است واتصال وخویشاوندی با طاغیان و مستکبران هرگز نمی تواند به حال کسی که ایمان آورده است ضرری زند.3
آری اوریشه پاک داشت، واز نسل پاک به وجود آمد، و بزرگترین افتخارش این بود که از اولاد پیامبران بود ، ودرنهان ایمان خود را حفظ کرده بود، واز دیدن معجزات موسی به وی نیز ایمان آورد ، ودر راه ایمان و عقیده به شهادت رسید.4
ایمان آسیه:
قال رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم ):
ثلاثة لم یکفروا بالوحی طرفةعین؛مؤمن آل یس و علی بن ابیطالب وآسیه إمرأة فرعون 5
سه نفر هرگز نسبت به وحی کافر نبوده اند ،آن سه نفر عبارتند از : مؤمن آل یس ،علی بن ابی طالب ،وآسیه همسر فرعون .
براین اساس ، آسیه حتی قبل ازنبوت حضرت موسی به خدای یگانه ایمان داشته است. او تنها فرد مؤمن ویکتا پرست از خانواده فرعون است که بر شریعت حضرت ابراهیم استوار بوده است. وی درعین اینکه موحد بود ،ولی ایمان خود را مخفی می کرد .
اوبه خدای یگانه ایمان داشت و مخفیانه معبود واقعی خود را پرستش می کرد.اگر چه در کاخ فرعون زندگی می کرد، ولی هیچ سنخیتی با آنان نداشت.بر خلاف نظرکسانی که علت خداجویی رانیاز میدانند،اوهیچ گونه نیازی نداشت واگر اراده می کرد،تمام ذخایر مصر را دراختیار اوقرار می گرفت .وی ملکه مصراست وهر خواسته اش برآورده شده .
آری او تنها یک نیاز داشت وآن هم عبادت بود از محیطی که بتواند به راحتی در آن محیط عقیده وایمان خود را اظهار کند وبه عبادت خدای یگانه بپردازد.6
اما در این که چه زمانی آسیه ایمان خود را به نبوت موسی اظهار کرد،اختلاف نظر وجود دارد برخی گفته اند : وقتی که عجز و ناتوانی ساحران درمقابل معجزه موسی را مشاهده کرد،ایمان به نبوت آن حضرت را اظهار کرد وفرعون نیز بارها او را نهی کرد، اما او دست از اعتقادش برنداشت.7
برخی نیزگفته اند،آرایشگر دختر فرعون به خدای یگانه ونبوت موسی ایمان داشت ، ولی ایمان خود را مخفی می کرد، روزی شانه از دستش افتاد و نا خود آگاه نام خدا را بر زبان آورد . دختر فرعون گفت: منظورت از خدا پدرم فرعون می باشد؟ اودرجواب گفت : منظورم خدای ما وخدای پدرت می باشد. جریان ایمان اوبه فرعون گزارش داده شد ،فرعون دستور داد تا او را به طرز فجیعی به شهادت برسانند . آسیه که شاهد شهادت او بود ، دید که ملائکه روح او را به طرف آسمان بالا بردند. دراین جا ایمان واعتقادش به یقین رسید و ایمان به نبوت موسی را اظهار کرد.8
اسوه بودن آسیه:
در تعلیل اسوه بودن این زن، خداوند متن دعای اورانقل می کند ، دعایی که خود ترسیمی جامع از نهایت عبودیت زنی است که دربالاترین بهره وری دنیوی بوده است.اما منزلتهای ظاهری نه تنها او را مانند شوهرش نفریفته ، بلکه از تمامی آنان ، آنچنان چشم پوشیده وبر منزلت درجوار رحمت حق چشم دوخته است که گویی نفرت از استکبار در او ریشه ای عمیق دارد. جمله ای که او در آرزومندی برای قرب به خداوند ادا می کند ، شایسته دقت بسیار است .
وی می گوید: «ای پروردگار من ، نزد خودت از برای من در بهشت خانه ای بساز» اول اینکه با کلمه (رب) ، که نشانه احساس قرب بنده به پروردگار خویش است ، آغاز می کند به کار بردن قید عندک (نزد خودت) قبل از بیان خواسته خویش ، نشانگر این است که قرب الهی برای او مسئله اصلی و خواست اساسی او بوده است.اصل برای او « قرب عندالله » بوده است ،جایگاهی که نه قابل وصف است و نه عقل انسان قادراست آن را درک کند.9
با این جملات نهایت رشد و ارتقای اوبه ترسیم کشیده می شود واز این روست که پیامبرفرمود «قسم به کسی که به اوقسم یاد می کنند، اگر فرعون نیز اقرار می کرد که موسی برای او « روشنی چشم » است ، همانگونه که همسرش چنین اقرار کرد (گفت)،خداوند اورا نیز هدایت می کرد ، همانگونه که همسرش را هدایت کرد ولیکن فرعون به سبب شقاوتی که خداوند بر او نوشته بود (ازاین اقرار) خود داری کرد » 10
فضایل آسیه:
الف: آسیه در قرآن
در قرآن مجید حداقل در دوجا به نام و نقش آسیه اشاره شده ، یکی از آنها در سوره قصص آیه 9 است که در رابطه با شفاعت از موسی بن عمران است که هنگام گرفتن وی از آب، فرعون خواست موسی را بکشد، ولی آسیه گفت:
وقالت امرئت فرعون قرّت عین لی ولک لا تقتلوه عسی أن ینفعنا اونتخذه ولدا ...
او را نکش ، او نور دیده برای من و تواست ، او به ما فایده می بخشد ، و ما وی را به فرزندی می گزینیم .
مورد دوم در سوره تحریم آیه 11 است که فرعون برای بازگرداندن آسیه از ایمان به آیین موسی ، وی را زیر شکنجه گرفته بود،و او ازخدا می خواست که خداوند ، او را از اهل بهشت قرار داده واز عذاب وشکنجه فرعون و ستمگران دیگرنجات دهد. 11
« وضرب الله مثلاً للذین آمنوا امرأت فرعون اذ قالت رب ابن لی عند ک بیتاً فی الجنة ونجنی من فرعون ...»
ب: آسیه در روایات
1. آسیه شاخص صبر
پیامبر اسلام (صل الله علیه و اله وسلم) آسیه را ، برای زنان صابر ، شاخص صبر واستقامت قرار داده ، فرموده است : هرگاه زنی در مقابل اخلاق و رفتار ناپسند شوهرش بسیار صبور و شکیبا باشد؛ به گونه ای که اگر نتوانست دراو اثر بگذارد ، حداقل تابع اعمال نا شایست و کج رویهای او نباشد ، خداوند اجر و پاداشی همانند اجر و پاداش آسیه به او خواهد داد.
....من صبر علی سوء خلق زوجها اعطاها مثل ثواب آسیة بنت مزاحم 12
2. زنی که پیامبر به او سلام می رساند .
آسیه زنی است که پیامبر اکرم به او سلام رساند و حامل این سلام پیامبر ، خدیجه کبری بود؛ سلامی که سراسر برکت ورحمت است .
معاذ بن جبل ـاز اصحاب پیامبر اسلام (صل الله علیه واله وسلم) می گوید: حضرت خدیجه (سلام الله علیها ) در بسترمرگ بود. پیامبر به ایشان فرمود: ای خدیجه ، گویا از سختی قرار گرفتن در بستر مرگ ناراحتی ، و حال آنکه خداوند در سختیها خیر کثیر قرار داده است . ای خدیجه ، هنگامی که به سرای جاوید رسیدی وبر هورهای خود واردشدی ، سلام مرابه آنان برسان ! خدیجه پرسید : ای رسول خدا !منظورت چه کسانی است؟ فرمود : آسیه ، مریم ، و حلیمه خواهر موسی 13
3. آسیه همنشین خدیجه وفاطمه دربهشت
یکی دیگر از افتخارات این بانوی بزرگ آن است که وی دربهشت ، همنشین خدیجه و فاطمه است .
امام صادق می فرمایند: هنگامی که حضرت خدیجه از دنیا رفت، فاطمه گرد پدرش رسول الله می گردید ومداوم می گفت مادرم کجاست !جبرئیل نازل شد وبه پیامبر گفت : به فاطمه بگو ، مادرت درخانه ای از مروارید قرار دارد که غرفه هایش از طلا و ستونهایش از یاقوت سرخ است.اوبین حضرت آسیه ومریم جای دارد....14
ج: مقام آسیه در قیامت
آسیه،چنان مقام ومنزلتی نزد خداوند دارد که بهشت آرزوی دیدار او را دارد.
پیامبر اسلام می فرماید : بهشت مشتاق دیدار4 زن است، مریم دختر عمران ، آسیه دختر مزاحم ، خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد.15
آسیه از برجسته ترین وبا فضیلت ترین زنان اهل بهشت است. 16
بالاترازاین ها ، او زن برگزیده خداوند است که مشمول عنایت خاص حضرت حق شده است .
پیامبر گرامی اسلام می فرماید : خداوند تبارک وتعالی از هریک از کلام ، ملائکه ، انبیاء ـ ایام ، اماکن وزنان چهار فرد را انتخاب کرده است .آن چهارفرد که از زنان برگزیده شده اند عبارتند از : مریم دختر عمران ، آسیه دختر مزاحم ، فاطمه زهرا وخدیجه دخترخویلد.17
د: مقایسه آسیه با زنان دیگر
اگر خداوند کریم زمانی حضرت مریم را مأمور دفاع و حفظ حجت خود، حضرت عیسی میکند ، اگر خدیجه را آفرید تا ثروت خود را به پای محمد صلی الله علیه و آله وسلم ) بریزد ودر سخت ترین شرایط یار ویاور اوباشد .
اگر فاطمه پا به عرصه گیتی گذارد ،تا غم واندوه جانکاه علی را به جان بخرد وتسکین دهنده آلام تنهایی وغربت اوباشد .
آسیه نیزمأموریتی خدایی دارد که موسی را چونان جان شیرین حفظ و حراست کند تا روزی بتواند پایه های استبداد واستکبار فرعون را درهم ریزد و امتی را از ظلم و بیداد نجات دهد.18
همچنین قرآن کریم آسیه و همسران لوط و نوح رابا هم مقایسه می کند و می فرماید : زنان لوط و نوح علی رغم این که در خانه نبوت بودند وبا پیامبران خدا مصاحبت ومعاشرت داشتند ،به خدای یگانه کفر ورزیدند و گمراه شدند. درمقابل آسیه زنی است که همسر فرعون است و درمحیطی زندگی می کند که همه اش کفر و ظلم و بیداد است ،ولی تحت تأثیر همسر و محیط قرار نگرفت وبه خدای یگانه ونبوت موسی ایمان آورد.19
هـ : کیفیت شهادت آسیه
درکیفیت شهادت اوگفته شده که آن بانوی مقاوم و صبور در گرمای خورشید شکنجه می شد ، خداوند ملائکه را مأمور کرد تا بر او سایه افکندند و قبل از اینکه روح از بدنش خارج شود ، جایگاه خود را دربهشت مشاهده کرد ولبخند رضایتی بر لبانش نشست . فرعون که قلب سیاه و فکرقاصرش قدرت درک این مسائل را نداشت گفت : نگفتم که او دیوانه شده.20
برحسب نقل دیگری، فرعون دستور داد تا قصابی پوست آسیه را زنده زنده از بدنش جدا کرده ، سرش را برید.وقتی قصاب شروع به این کار کر د، سکنه عالم بالا به جزع وفزع در آمدند وبرحالت آسیه ناراحت شدند واز خداوند متعال خواستند که او را نجات دهد. خداوند حلیم به آنان خطاب کرده و فرمود آسیه کنیزمن است ومشتاق لقای مولایش شده است. ببینید که در حال احتضار چه می گوید؟ چون ملائکه توجه کردند ، شنیدند که اومی گفت « رب ابن لی بیتاً ...»
می توان گفت که آسیه « سیدة الشهیدات»است ،زیرا هیچ یک ازآن سه بانوی دیگر ، که پیامبر اکرم می فرمایند به کمال رسیده اند وبرترین زنان اهل بهشت اند، مانند آسیه لحظات سختی را زیر شکنجه به سر نبرده اند وبه شهادت برسند. تنها این بانوی صبوراست که گفته شده ملائکه ، هنگام مشاهده او در زیر شکنجه سخت فرعون، به حال اوگریه کرده اند.21
آسیه از منظر علامه طباطبائی:
علامه طبا طبائی درتوصیف عبودیت آسیه می گوید:
وقتی ایمان کسی کامل شد ظاهر و باطنش هماهنگ وقلب وزبانش هم آواز می شود . چنین کسی نمی گوید مگر آنچه را می کند و نمی کند مگرآنچه را می گوید ودر دل آرزوئی نمی پروراند و درزبان درخواست آن را نمی کند مگر همان چیزی را که باعمل خودآن را می جوید و چون خدای تعالی در خلال تمثیل حال این بانو واشاره به منزلت خاصه ای که درعبودیت داشت دعایی را نقل می کند که اوبه زبان راند«رب ابن لی عندک بیتاً فی الجنة ...» این دعای او عنوان جامعی برای عبودیت اوست.22
آری همسر فرعون از لذات و تجملات زندگی مادی چشم پوشید و بودن در جوار پروردگار خودرا آرزو نمود و خداوند برای مؤمنین او را اسوه ایمان معرفی نمود واومی تواند بهترین اسوه برای مؤمنات و پویندگان راه حق باشد.
محقق:عطیه تحقیقی
--------------------------------------------------------------------------------
پی نوشتها:
1- علی اکبر ،بابا زاده :سیمای زنان در قرآن ، ص108
2- همان ، ص109
3- منیر، گرجی، ص87
4- ناصر ، مکارم شیرازی : تفسیر نمونه،تهران ، دارالکتب اسلامیة ، 1366،ج24،ص302
5- مومن آل یس-حبیب نجار-کسی است که اولین بار با فرستادگان حضرت عیسی در شهر انطاکیه روبه رو میشود وپس از مشاهده معجزاتی از انها،ایمان آوردوازمردم و حاکم آن شهر که بت پرست بودند خواست که از آن فرستادگان پیروی کنند،داستان سوره یس درباره اووفرستادگان میباشد.(تفسیر المیزان،ذیل سوره یس آیه 20)
6- رک: علی ، جلالوند :آسیه : الگوی مقاومت ، قم ، انتشارات نورالسجاد، 1380،ص67-64
7- ناصر ، مکارم شیرازی ،همان، ج24،ص203،(استفاده از CDجامع الاحادیث)
8- عزالدین،ابن اثیر: تاریخ کامل ، برگردان: حسین روحانی،تهران،انتشارات اساطیر ، چاپ دوم،1374،ج1،ص126.
9- منیر گرجی : ص88
10- همان ،ص89
11- علی اکبر ، بابا زاده ، سیمای زنان در قرآن ، ص107
12- رک: محمدتقی ،مجلسی : همان ، ج103،ص247،(استفاده ازCDجامع الاحادیث)
13- همان، ج16،ص1،(استفاده ازCDجامع الاحادیث)
14- همان، ج8،ص53،(استفاده ازCD جامع الاحادیث)
15- همان، ج43،ص53،(استفاده ازCDجامع الاحادیث)
16- همان ،ج 8،ص178،(استفاده ازCDجامع الاحادیث)
17- رک:علی جلالوند: همان، ص75-74
18- علی جلالوند، ص75
19- همان ، ص76
20- رک: عباس ،قمی :سفینة البحار،ج 1،ص92
21- علی، جلالوند، ص94،همان
22- محمد حسین ،طباطبائی : المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، بی جا، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، 1363،ج19،ص695.